Bà có tài thơ văn, lại nhìn xa trông rộng, từng dâng "Kê minh thập sách" (Mười kế sách trị nước) để can gián Trần Duệ Tông bỏ qua việc chinh chiến mà củng cố đất nước, nhưng nhà vua không nghe, dẫn đến kết cục bi thảm.
Trải qua dâu bể hơn 600 năm, lời tiền nhân vẫn còn nguyên giá trị, tiếp tục là bài học cảnh tỉnh về an dân, trị quốc cho những ai nắm trong tay quyền lực…
Bài Kê minh thập sách, được phiên âm như sau:
Nhất viết: Phù quốc bản, hà bạo khứ, tắc nhân tâm khả an.
Nhì viết: Thủ cựu qui, phiền nhiễu cách tắc triều cường bất vẩn.
Tam viết: Ức quyền hành dĩ trừ quốc đố.
Tứ viết: Thải nhũng lại, dĩ tính dân ngự.
Ngũ viết: Nguyện chấn nho phong, sử tước hoả dữ nhật nguyện nhị tịnh chiếu.
Lục viết: Nguyện cầu trực gián, hội thành môn dữ ngôn lộ nhi tịnh khai.
Thất viết: Luyện binh đương tiên dũng lực nhi tả thân tài.
Bát viết: Tuyển tướng nghi hậu thế gia, nhi tiên thao lược.
Cửu viết: Khi giới qui kỳ khiên nhuệ, bất tài thi hoa.
Thập viết: Trận pháp giáo dĩ chỉnh tề, hà tu vũ đạo.
Dịch nghĩa:
Điều một: Bền gốc nước, trừ kẻ bạo thì dân chúng được yên.
Điều hai: Giữ nếp xưa, phiền nhiễu nên bỏ thì triều cương không rối.
Điều ba: Ngăn kẻ lạm quyền để trừ mọt nước.
Điều bốn: Loại bọn quan tham nhũng để bớt vơ vét của dân.
Điều năm: Mở lối nho phong để ngọn lửa đóm được soi cùng mặt trời mặt trăng.
Điều sáu: Tìm những lời trực gián để đường ngôn luận được rộng mở như cửa thành.
Điều bảy: Rèn luyện binh sĩ cần lấy hạng có dũng lực hơn là hạng vóc vạc lớn.
Điều tám: Chọn tướng trước nên lựa người thao lược sau mới đến là bậc thế gia.
Điều chín: Khí giới cốt tinh nhuệ hơn là lòe loẹt.
Điều mười: Tập trận pháp cần chỉnh tề không cần múa nhảy."
Bản dịch của Trần Nhương trong bài KÊ MINH THẬP SÁCH – MINH TRIẾT BÍCH CHÂU (trang trannhuong.com)
1-Nâng giữ gốc nước trừ hà khắc bạo ngược cho dân chúng yên vui.
2-Giữ nếp xưa, bỏ phiền nhiễu để kỉ cương không rối
3-Ngăn chặn lũ lộng quyền để phòng chính sự sâu mọt.
4-Thải loại bọn tham nhũng để trừ tệ đục khoét của dân.
5-Xin chấn hưng văn hóa giáo dục, khiến ánh đuốc rực rỡ cùng mặt trời chiếu khắp.
6-Xin cầu lời nói thẳng để cho cổng thành cùng đường ngôn luận rộng mở.
7-Kén quân trước cốt dũng lực sau mới kể thân hình.
8-Chọn tướng cần người thao lược, chớ nể con ông cháu cha.
9-Khí giới quý hồ bền chắc chuộng chi vẽ vời.
10- Trận pháp phải chỉnh tề đâu cần múa khéo.
Văn phong không hoa mỹ, lời lẽ đanh thép, nội dung bao hàm nhiều phương diện của quốc kế dân sinh, chứa đựng cả chiến lược lẫn sách lược của ba vẫn đề cốt lõi: chính trị, văn hóa, quân sự mà cho đến nay vẫn còn thiết thực với xã hội hiện đại. Đọc xong "Kê minh thập sách" của người vợ hiền tham chính, Trần Duệ Tông rất đỗi vui mừng, ông kêu lên "Không ngờ một người đàn bà lại thông tuệ đến thế. Thật là một Tứ phi (Vợ Đường Thái Tông ở Trung Quốc) ở trong cung cấm của Trẫm vậy". Tiếc thay, sau đó vua Trần Duệ Tông đã vội vã cất quân đánh Chiêm Thành, quân ta thất bại, vua chết, quân tan, bà Bích Châu cũng bỏ mạng ngay tại cửa biển Kỳ Hòa và được lập miếu thờ vọng ở chân núi Mũi Dòn, nay gọi là đền eo Bạch. Gần 100 năm sau, Lê Thánh Tông cho xây dựng lại lăng mộ và đền thờ bà Nguyễn Thị Bích Châu. Đó chính là tiền thân của ngôi đền hiện nay tọa lạc trên một cồn cát cao nhìn ra biển, trong một khuôn viên rất rộng, cây cối xum xuê. Đền có tên là Hải khẩu linh từ.
Đăng nhận xét