Người Kỳ Anh - Câu chuyện Formosa Hà Tĩnh hoá ra không biết bao giờ mới có hồi kết ! "Cháy nhà ra... chất thải" ! Chỉ trong vòng chưa đầy một tuần lễ, người dân và các cơ quan chức năng đã liên tiếp phát hiện thêm nhiều "thành tích" phân phối chất thải của Formosa ở nhiều nơi trên đất liền chứ không phải chỉ trên biển ! Chất thải không chỉ bí mật ẩn náu trong tư gia của sếp Môi trường nữa mà còn nằm trong công viên, ở ngay cạnh nguồn nước sinh hoạt của dân, và trút lên cả vùng Đất Tổ cách nhà máy thép của Formosa tới gần 450 km !
Điều đáng ngạc nhiên là cho tới giờ này, CHƯA CÓ MỘT QUAN CHỨC NÀO TRONG NGÀNH MÔI TRƯỜNG BỊ XỬ LÝ KỶ LUẬT. Từ ông Thứ trưởng "bất nhân" ngay từ đầu đã khẳng định nguyên nhân cá chết không liên quan tới Formosa cho đến lãnh đạo Sở TN-MT Hà Tĩnh, đơn vị chịu trách nhiệm trực tiếp về ảnh hưởng tác động môi trường của Formosa trên địa bàn và các hành vi phát tán chất thải của Formosa trong quá trình hoạt động. Ngay cả ông Giám đốc Công ty MT-ĐT huyện Kỳ Anh (người đã giấu hàng trăm tấn chất thải của Formosa trong vườn nhà để... trồng chuối) cũng chưa thấy hề hấn gì sau phát hiện rúng động này !
Căn cứ nội dung xác định các tội phạm về môi trường trong Bộ Luật Hình sự Việt Nam hiện nay, vụ Formosa nếu xử lý hình sự thì ít nhất cũng sẽ có căn cứ để khởi tố điều tra theo 4 Điều : Điều 183 (tội gây ô nhiễm nguồn nước); Điều 184 (tội gây ô nhiễm đất); Điều 185 (tội nhập khẩu công nghệ, máy móc, thiết bị, phế thải hoặc các chất không bảo đảm tiêu chuẩn bảo vệ môi trường) và Điều 188 (tội huỷ hoại nguồn lợi thuỷ sản). Câu hỏi đặt ra là : Tại sao không xử lý hình sự Formosa và các quan chức ngành Môi trường liên đới trách nhiệm ? Nếu coi việc bồi thường 500 triệu USD của Formosa là hành vi khắc phục hậu quả để né tránh trách nhiệm hình sự thì căn cứ nào để đánh giá mức bồi thường đó là đã đủ hay mới chỉ bù đắp được một phần nhỏ thiệt hại ? Tại sao Chính phủ không mời cơ quan giám định quốc tế vào thực hiện giám định toàn bộ thiệt hại để đưa ra mức bồi thường đầy đủ, hợp lý và khách quan với Formosa mà lại chấp nhận mức 500 triệu USD ? Cơ sở nào để đưa ra và chấp nhận con số này nếu muốn giải trừ trách nhiệm hình sự cho Formosa ? Luật là luật và phải được thực thi nghiêm túc. Hễ vi phạm pháp luật thì phải chịu trách nhiệm dân sự hay hình sự tuỳ theo mức độ phạm tội và cũng phải có căn cứ để xử lý chứ không thể phát ngôn theo kiểu cảm tính rất tùy tiện là "đánh kẻ chạy đi, không ai đánh người chạy lại" như ông Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ đã "năn nỉ" (!?).
Trong một động thái mới nhất, Formosa đã có công văn gửi tới báo điện tử Người đưa tin, qua đó, cho thấy thái độ quanh co và chối bỏ trách nhiệm (mặc dù đã rõ ràng) của đại diện công ty.Không những thế, Formosa còn vô tư bày tỏ mong muốn được Bộ TN&MT và UBND tỉnh Hà Tĩnh hỗ trợ việc cắt cử hệ thống xử lý các chất thải. Không hiểu Formosa đưa đưa ra ý kiến này với mục đích gì, mặc dù trước đó những gì mà chất thải của công ty này gây ra với môi trường đã được xác định.Trao đổi với PV, Luật sư Nguyễn Thế Truyền, Đoàn Luật sư Hà Nội cho rằng, Formosa là nguồn cấp các chất thải ra môi trường nên công ty này phải có trách nhiệm với các loại chất thải đó. Bởi chính công ty xả thải phải biết chất thải của mình xả ra là gì, gây độc hại tới môi trường đến đâu.Formosa phải có trách nhiệm giám sát quy trình vận chuyển, địa điểm xử lý rác thải.
Ngay cả việc thuê đơn vị nào, đối tác nào thì Formosa phải có trách nhiệm thẩm định năng lực của đơn vị đối tác. Bởi theo Luật sư Truyền, nếu phải truy cứu trách nhiệm cuối cùng thì nguồn cấp vẫn là đơn vị chịu trách nhiệm. Và nếu như đơn vị đối tác được xác định là không có đủ chức năng, năng lực thì hợp đồng vô hiệu.
Với quan điểm của mình, Luật sư Truyền nêu rõ, để rác thải được chuyển ra ngoài thì chính Formosa phải có công tác xử lý, ngoài ra còn phải giám sát quy trình vận chuyển, địa điểm đổ, chôn lấp chất thải.
Nói về vấn đề trách nhiệm, Luật sư Truyền cho rằng, cả hai bên đều phải chịu trách nhiệm cho việc làm của mình. Việc chối bỏ trách nhiệm của Formosa đã thể hiện sự vô trách nhiệm của đơn vị này, khác với những gì mà các vị lãnh đạo Fornosa đã thể hiện sau biến cố khiến cá chết trắng khắp 4 tỉnh miền trung.
Cho nên, tới giờ này, để yên dân và khôi phục lòng tin của dân, chỉ có một con đường duy nhất là phải chấp nhận một cuộc "đại phẫu thuật" khối u Formosa theo các hướng :
1/ Cắt bỏ toàn bộ khối u, có nghĩa là Formosa Hà Tĩnh phải cuốn gói khỏi VN.
2/ Nếu muốn Formosa tiếp tục được hoạt động, cần mời các cơ quan giám sát và kiểm định quốc tế có uy tín tham gia vào việc thẩm định thiệt hại đã gây ra cũng như giám sát toàn bộ phương án khắc phục hệ thống xử lý chất thải các loại của Formosa, theo đúng những tiêu chuẩn chung về an toàn môi trường quốc tế đối với các dự án luyện kim ở quy mô tương tự. Điều này nhằm đảm bảo các đánh giá và kết luận là khách quan, chính xác, độc lập, bởi dân đã không còn tin cậy vào sự nghiêm túc cũng như tính hiệu quả của bộ máy công quyền có trách nhiệm.
3/ Và cuối cùng, cần kiên quyết làm rõ trách nhiệm để chuyển qua xử lý hình sự đối với các cá nhân có liên quan. Không thể nói bộ máy cán bộ quản lý các cấp ngành TN-MT và tỉnh Hà Tĩnh vô can trong vụ này. Cũng không thể quy trách nhiệm tập thể một cách chung chung. Tại sao Formosa có thể lộng hành và hoạt động bất chấp luật pháp VN như vậy, trong khi chúng ta luôn có một bộ máy quản lý các cấp, các ngành đan xen, chồng chéo đủ loại ? Tại sao các cán bộ lãnh đạo ngành Môi trường từ cấp TW đến địa phương đều có thái độ bao che, thậm chí đồng loã tiếp tay cho Formosa ? Tại sao Formosa lại nhận được những ưu đãi đầu tư vượt trên cả luật định ? Và trên hết, ai chủ trương chấp nhận để Formosa vào VN với cái giá rẻ mạt và sự đánh đổi rất đắt như thế cho đất nước ?
Nhiều lắm những câu hỏi "tại sao" trong vụ này mà chỉ có sự nghiêm minh của luật pháp mới trả lời thỏa đáng ! Xin đừng lại đưa ra các chiêu "cảnh cáo, nhắc nhở" hoặc "xử lý hành chính" để mong làm yên lòng dân lúc này.
Nguyễn Oanh
Người Kỳ Anh
Đăng nhận xét