 |
| Thủ phủ khu công nghiệp hoá dầu Formosa tại huyện Vân Lâm, Đài Loan vùng nông nghiệp nghèo thay đổi nhờ đầu tư của Formosa nhưng bùng phát căn bệnh ung thư. |
Ngoài ra, việc tìm kiếm những nguồn năng lượng giá rẻ luôn luôn là đề tài khiến giới đầu tư hào hứng vì điều đó sẽ giúp phần gia tăng lợi nhuận. Năng lượng khí đốt luôn được xem là nguồn năng lượng rẻ nhất, đáp ứng được nhu cầu của các tập đoàn phát triển kinh tế. Trên bề mặt, điều này xem ra có vẻ rất hợp lý. Thế nhưng, giá rẻ của nguồn năng lượng này thật ra không hề rẻ vì nó được đánh đổi bằng bầu không khí sạch, sức khoẻ, và cả tính mạng của người dân, đặc biệt là của các thế hệ tương lai.
Hoa Kỳ và một số nước thuộc Liên minh Châu Âu là những quốc gia luôn đi đầu trong việc kêu gọi thế giới phải chuyển từ việc sử dụng nhiệt điện và khí đốt sang sử dụng năng lượng xanh và năng lượng tái sử dụng – mà điển hình là việc vận động, ký kết, cũng như phê chuẩn Hiệp Ước Paris (Paris Agreement) vào tháng 4 năm 2016. Hiệp ước này có thể sẽ trở thành một văn bản luật quốc tế về môi trường quan trọng khi có đủ số lượng quốc gia phê chuẩn.
Tuy nhiên, khi nói đến những vấn đề môi trường ở tầm vĩ mô, chúng ta chỉ nhìn thấy những khái niệm trừu tượng về biến đổi khí hậu, những tranh cãi về việc trái đất đang bị gia tăng sức nóng, những con số, những định nghĩa cầu kỳ và trúc trắc. Nhưng khi nhìn cùng vấn đề từ phía những người phải đối đầu trực diện với hệ lụy của việc môi trường bị tàn phá bởi những thiệt hại do các phương pháp khai thác năng lượng truyền thống gây ra, chúng ta có thể sẽ nhìn thấy vấn đề một cách thực tế và rõ ràng hơn.
Để có thể hình dung vì sao Hiệp Ước Paris là cần thiết cho thời đại chúng ta, xin thử tìm hiểu thêm về nhà máy năng lượng nhiệt điện của công ty Formosa Plastics ở Vân Lâm, Đài Loan (Yunlin County, Taiwan) và những cáo buộc về việc nhà máy này đã tàn phá môi trường như thế nào cho cư dân tại đây để có thể hiểu thêm vì sao bảo vệ môi trường chính là bảo vệ quyền được sống của mỗi chúng ta.
Năng lượng khí đốt và bầu không khí độc hại ở Vân Lâm, Đài Loan (Yunlin County, Taiwan)
Nhà máy năng lượng nhiệt điện của công ty Formosa Plastics ở tỉnh Yunlin cũng như những câu chuyện về tác hại môi trường cho người dân ở các thành phố xung quanh được xem là do khu công nghiệp này gây ra có thể xem là bài học đắt giá về việc bảo vệ môi trường cho tất cả chúng ta. Nhưng đồng thời, câu chuyện về những làng ung thư ở ngay tại Yunlin và các tỉnh lân cận như Chương Hóa (Changhua County) còn giúp thể hiện rõ ràng, sinh động, và đầy đủ những lý do cho việc vì sao chúng ta cần phải có trách nhiệm cổ xuý và thúc đẩy chính phủ các nước, trong đó có Việt Nam, nhanh chóng thực thi các điều luật bảo vệ môi trường, cũng như phải phê chuẩn và thông qua Hiệp Ước Paris về biến đổi khí hậu (climate change) ở cấp quốc gia.
2 bức ảnh được tác giả chụp cùng 1 ngày, cách nhau khoảng 45 phút tại nhà ga Yunlin và Taichung
Từ Taipei (Đài Bắc) đến Yunlin (Vân Lâm) chỉ cách vài tiếng đồng hồ đi về phía Nam. Tuy nhiên, bầu không khí ở hai nơi thì hoàn toàn trái ngược. Trong cùng một ngày, chúng ta có thể bắt đầu rời khỏi thủ đô Taipei, đi ngang qua Taichung (Đài Trung), là những nơi xanh tươi, nhiều cây và có một bầu trời trong vắt. Nhưng khi vừa đặt chân đến tỉnh Yunlin, thì ngay lập tức bạn sẽ phải đối diện với một khu vực bị bao phủ bởi những đám mây xám xịt và nặng nề, tạo ra một cảm giác rất ngột ngạt và khó thở.
Tỉnh Yunlin (Yunlin County) là một vùng duyên hải nghèo ở Đài Loan, và đa số người dân ở đây sống bằng ngành nông nghiệp và chăn nuôi. Một cư dân ở Yunlin cho tác giả biết, Yunlin vẫn được xem là một tỉnh nghèo nhất của Đài Loan, với rất ít dân cư so với các khu vực khác ở Đài Loan.
Ngược lại, Formosa Plastics Corporation là một trong những công ty lớn hàng đầu ở Đài Loan. Từ những thập kỷ trước, họ đã có những dự án phát triển công nghiệp với quy mô rất lớn ở đảo quốc này và nhà máy nhiệt điện (hydrocarbon processing plant) của họ ở Vân Lâm, Đài Loan (Yunlin County, Taiwan) là một trong những dự án đó. Hơn 20 năm trước, trong một dự án thúc đẩy kinh tế, chính phủ Đài Loan đã đồng ý để Formosa Plastics Corporation (cũng chính là công ty mẹ của Formosa Hà Tĩnh) thi công công trình xây dựng lấn biển để mở ra khu công nghiệp ở thành phố Mailiao, một thành phố thuộc tỉnh Yunlin. Kết quả là nhà máy nhiệt điện Formosa đã được xây dựng và đưa vào sản xuất.
Khi bắt đầu phát triển khu công nghiệp tại Mailiao – Yunlin, Formosa Plastics đã đưa ra những hứa hẹn về phát triển kinh tế cho thành phố và quận hạt này. Nhưng sau hơn 20 năm đưa vào sản xuất, số lượng công việc mà Formosa Plastics đem đến cho thành phố Mailiao không thể nào so sánh với số lượng dân cư đã rời khỏi nó vì không chịu nổi sự ô nhiễm trong không khí và nguồn nước. Theo các nhà hoạt động về môi trường trong khu vực, công Formosa Plastics đã và vẫn đang mang đến những tác hại khủng khiếp cho nguồn nước và bầu khí quyển ở Yunlin, cũng như ở tỉnh thành lân cận, Chương Hoá.
Vào ngày 3 tháng 11, năm 2011, một giáo sư đại học ở Taichung (Đài Trung) là ông Tsuang Ben-jai đã đưa ra một báo cáo độc lập tại một buổi hội thảo của Uỷ ban nghiên cứu về ảnh hưởng môi trường (environmental impact assessment committee) do Cục Bảo vệ Môi trường Đài Loan (Environmental Protection Administration – gọi tắt là EPA) tổ chức. Báo cáo của giáo sư Tsuang đã kết luận rằng hàm lượng các chất kim loại nặng và những chất gây ung thư (carcinogenic substances) trong không khí được xả thải từ nhà máy nhiệt điện của Formosa ở thành phố Mailiao, tỉnh Yunlin, Đài Loan chính là nguyên nhân cho việc một số dân cư tại địa phương này mắc phải các bệnh ung thư. Một số các nhà hoạt động bảo vệ môi trường ở Đài Loan cho rằng báo cáo của giáo sư Tsuang đã góp phần không nhỏ cho việc dư luận Đài Loan lên tiếng phản đối các dự án phát triển công nghiệp khác của công ty Formosa ở đất nước họ.
Khu công nghiệp Formosa tại Mailiao, Yunlin, Taiwan. Ảnh: tác giả
Từ câu chuyện từ thành phố Mailiao, tỉnh Yunlin, Đài Loan, và những tác hại về môi trường sau hơn 20 năm nhà máy nhiệt điện của Formosa Plastics Corporation đi vào hoạt động tại đây, chúng ta có thể thấy được sự cần thiết cho việc ra đời của Hiệp Ước Paris và những nỗ lực giảm đi sức nóng của trái đất, cũng như việc chuyển đổi sang sử dụng năng lượng xanh và năng lượng tái sử dụng.
Là một nước đã tham gia ký kết vào Hiệp Ước Paris, chính phủ Việt Nam đã cho thấy việc họ hiểu rõ tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường và việc sử dụng những nguồn năng lượng sạch để giảm thiểu các tác hại về môi trường như biến đổi khí hậu và giảm sức nóng của trái đất.
Formosa Plastics Corporation và Formosa Hà Tĩnh trở thành tâm điểm của dư luận ở Việt Nam trong những tháng vừa qua sau vụ việc cá chết hàng loạt xảy ra ở các tỉnh miền Trung. Việc chính phủ Việt Nam tham gia Hiệp Ước Paris có thể sẽ góp phần nâng cao các điều luật về bảo vệ môi trường ở cấp quốc gia theo các chuẩn mực quốc tế, và từ đó sẽ góp phần giải quyết hậu quả của những biến cố về môi trường như Formosa Hà Tĩnh hoặc cao hơn là ngăn chặn chúng xảy ra trong tương lai./.
Đoàn Nhã An
Đăng nhận xét